Το πιο όμορφο χωριό της Χαλκιδικής βρίσκεται κτισμένo στους πρόποδες του όρους του Χολομώντα, σε υψόμετρο 600 μέτρων. Μπροστά του, προς τα Βορειοανατολικά, απλώνεται μια κοιλάδα με καταπράσινα λιβάδια, και απέναντι, τα δάση του βουνού Δρεβενίκος.
Η Αρναία, απέχει από τη Θεσσαλονίκη 70 χιλιόμετρα και από τον Πολύγυρο 38. Είναι χαρακτηρισμένη ως «Ιστορικός Τόπος» καθώς και ως «Παραδοσιακός Οικισμός». Όχι άδικα.
Μέχρι το 1928 το επίσημο όνομα του χωριού ήταν Λιαρίγκοβα. Η επιτροπή μετονομασίας χωριών, έχοντας υπόψη της ότι πιθανόν να ήταν χτισμένες κοντά σ’ αυτό οι αρχαίες πόλεις Αρναί και Αυγαία, μετονόμασε την κωμόπολη σε Αρναία , ενώνοντας την συλλαβή Αρν- των Αρνών με την κατάληξη –αία της Αυγαίας.
Πλακόστρωτα καλντερίμια, στενά περάσματα, αναπαλαιωμένα σπίτια σε διάφορες αποχρώσεις, κίτρινα, πορτοκαλί, μοβ, μπλε, ροζ, πράσινα.
Ένα πολύχρωμο και κουκλίστικο χωριό στο οποίο η περιήγηση με τα πόδια μοιάζει με μικρή περιήγηση στην ιστορία. Ένα χωριό ολόκληρο.. έργο τέχνης!
Τα σπίτια είναι πολύ κοντά το ένα στο άλλο και χωρίς αυλές για να προφυλάσσονται με αυτόν τον τρόπο από τον αέρα και να διατηρούνται ζεστά κατά την διάρκεια του χειμώνα.
Δεν υπάρχουν ελεύθεροι χώροι. Υπάρχουν στενά, πλακόστρωτα δρομάκια και πλατείες που συνθέτουν έναν ελκυστικό συνδυασμό της ομορφιάς του περιβάλλοντος χώρου και της παράδοσης. Ο πυρήνας του χωριού είναι η κεντρική πλατεία, το «παζάρι», όπου υπάρχει ένας μεγάλος πλάτανος μέσα από τον οποίο κυλά πόσιμο νερό. Γύρω από την πλατεία και τον κεντρικό δρόμο, όπου είναι συγκεντρωμένες οι δημόσιες υπηρεσίες, οι τράπεζες, τα καταστήματα και οι χώροι εστίασης με τα παραδοσιακά καφενεία και τις ταβέρνες, αναπτύσσεται το εμπορικό κέντρο της Αρναίας.
Στα σοκάκια που ξεκινάνε ακτινωτά από την κεντρική πλατεία δημιουργώντας στο διάβα τους μικρότερες πλατείες και γειτονιές, μπορεί κανείς να θαυμάσει το πλούσιο παραδοσιακό απόθεμα που διαθέτει ο μοναδικός αυτός οικισμός.
Νότια της κεντρικής πλατείας, στη συνοικία της Γαννούδενας, βρίσκεται και το περίφημο Αρχοντικό Ιατρού το οποίο λειτουργεί ως Ιστορικό-Λαογραφικό μουσείο και το μουσείο Υφαντικής.
Στη συνοικία αυτή συγκεντρώνονται τα πιο αξιόλογα δείγματα αρχιτεκτονικής της Αρναίας. Σπίτια κτισμένα μετά την καταστροφή του 1821, βαμμένα με έντονα λουλακί χρώματα ή ώχρες, σχηματίζουν όμορφες γειτονιές.
Κατηφορίζοντας τον κεντρικό δρόμο από την πλατεία θα βρεθείτε μπροστά στο περίφημο σχολείο του 1871, την λεγόμενη «αστική σχολή Λιαριγκόβης». Είναι το πιο κακοκτισμένο σχολείο του 19ου αιώνα στη Χαλκιδική και από το 1990 στεγάζει το Δημαρχείο. Η τοιχοδομία του ακολουθεί την τεχνική που συνήθιζαν την εποχή εκείνη στο Άγιο Όρος.
Δίπλα στο Δημαρχείο βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Στεφάνου, τρίκλιτη βασιλική με κωδωνοστάσιο που χρονολογείται από το 1889. Είναι ο μοναδικός ναός στην Ελλάδα που λειτουργεί για τις ανάγκες των πιστών ενώ είναι κτισμένος πάνω σε αρχαιότητες μεγάλης αξίας -και μάλιστα ορατές, αφού στο δάπεδο του ναού υπάρχουν ειδικοί υαλοπίνακες.
Στο περίφημο καμπαναριό της εκκλησίας όταν απελευθερώθηκαν από τον τούρκικο ζυγό οι Αρναιώτες κρέμασαν ένα ιστορικό ρολόι που οι Τούρκοι είχαν μεταφέρει από το χωριό Τεπαλήδες, όταν κατέστρεψαν τη Λιαρίγκοβη το 1821.
Ένα χωριό γεμάτο ιστορικά κτίρια που έξω από το καθένα υπάρχει πινακίδα με την ιστορία του, σε ποιόν ανήκε και ποιο ιστορικό γεγονός συνέβη σε αυτό το οίκημα!
Μην ξεχνάτε ότι η ίδια η Μελίνα Μερκούρη, εντυπωσιασμένη από την ιστορικότητα του χωριού, φρόντισε να αναστηλώσει το Λαογραφικό του Μουσείο με κονδύλιο του Υπουργείου Πολιτισμού.
